Elmas

İşlemler;

• Boyama (painting), folyo, boyama (dyeing), diğer yüzey kaplamaları
• Radyasyon, ısı
• Yüksek ısı yüksek basınç (HPHT)
• Lazer işlemi
• Dolgu

Renk

Radyasyon ve ısı işlemleri

Yüksek basınç ve yüksek ısı (HPHT)  

Bu metodu kullanan ilk şirketler;

• General Electric
• NovaDiamond 

Temizlik için işlemler; 

• Lazerle delerek
• Çatlakları doldurarak
• Lazerle deldikten sonra çatlakları doldurarak

Dolgu işlemleri ve bu işlemleri yapan şirketler 

Ticari anlamda ilk dolgu işlemi 1980 yılında Zvi Yehuda tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu işlemde pırlantalar temizlendikten sonra yüksek ısıda erimiş bir camla doldurulmuş -muhtemelen vakum altında -soğutulduktan sonra yüzeyi temizlenmiştir.

Bundan başka dolgu işlemi Koss&Shechter Diamonds (Genesisll) ve Clarity Enhanced Diamond House(Goldman Oved-treated diamonds) tarafından yapılmaktadır.

Bu işlem için güzelleştirilmiş ''enhanced'' yerine işlem görmüş ''treated'' tabiri kullanılmalıdır.

Dolgu işlemi görmüş pırlantaları tanımlamak 

Gemolojik metodlar: Standart bir gemoloji mikroskobunda incelenerek dolgu yapılmış pırlantalar anlaşılabilir. Kırığa paralel bir yönde bakılmalıdır. Tırnak altında kalan kırıklar ince ışık hüzmesiyle incelendirilmelidir. Bu pırlantalarda görülen tipik hususiyetler şunlardır:

• Işıltı efekti ''flash effect'': Karanlık ışıklandırmada dolgunun bulunduğu kısımda turuncu, mor veya pembe, aydınlık ışıklandırmada ise aynı yerde yeşil, mavi ve sarımsı parıltı görülür.

• Hava kabarcıkları: Bazen dolgu materyalinin içinde hava kabarcıkları hapsolur. Bunlar bazı okadar ufaktır ki nokta inklüzyonları sanılabilir.

• Akıntı ''flow'' gibi bir yapı görüntüsü: Bazı doldurulmuş kırıklar sanki içine camımsı bir madde akmış gibi görünür.

• Bazı dolgu maddeleri hafif renkli bir görüntü arzeder.

• Dolguda çatlaklı bir görüntü: Bazı dolgu maddesinde ince ince çatlaklar ve bulutlu bir görünüş olur.

• Dolgu yapılmış kırıkların muhakkak yüzeye kadar uzandığını algılarız.

 Bazen pırlantaların içinde gördüğümüz renkli kırıklar ve paslı gibi renk bizim yanlışlık yapmamıza sebep olur. Kırıkların yüzeye ulaşıp ulaşmadığını incelemeli ve iki çeşit ışıklandırma kullanarak renklerin neler olduğunu görmeliyiz. Dolgu yapılmamış kırıklar tüy gibi görünür. Yanık izleri, dolgu kalıntıları gibi görünebilir. 

Dolgu yapılmış pırlantalara tamir işlemi ve buharla temizleme yapıldığında ve uzun süreli ultrasonik temizlemede dolgu maddesinin zarar göreceğini ve taşın görünüşünde değişiklik meydana geleceğini unutmamak lazımdır.

Korundum

Korundum iyileştirme işlemleri

• Isı: korunduma renk veren materyalin (coloring agent) “valancy”sini değiştirmek için yapılır. Isıtma ve ardından soğutma işlemleri kontrollü olarak yapılır. Renk soğutma sırasında meydana gelir ve kalıcıdır.

• Nerdeyse renksiz denecek kadar açık renk sarı taşların rengini kuvvetlendirmek için Fe2 veya Fe3 ün 1500-1900° okside edilmesiyle elde edilir. Bu işlemi gerçekleştirebilmek için taşın bileşiminde Fe olması şarttır.

• Kromla renklenmiş pembe safirler Fe de eklenerek turuncu yapılır.

• Açık mavi veya geuda (renksiz) safirler 1200-1700° Fe3 Fe2 ye indirilerek mavi renk kuvvetlendirilir.

• Safir veya yakuttaki mavi rengi yapan “component”ı Fe2 yi açık havada okside etmek suretiyle Fe3 yaparak açmak veya yok etmek için işlem yapılır.

• Taşı uzun bir süreyle 1600-1900° derecede ısıtarak ve çabuk soğutarak rutil tozları yok edilir. Bu işlemde rutil eriyerek titanyum oksit safirin kristal yapısına dahil olur.

• Isı ve kimyasal ilaveler (diffüzyon)

• Fe + Ti mavi rengi arttırır veya renksiz safirde mavi renk meydana getirir. (doğal ve sentetik safirde)

• Cr3 açık kırmızı renk veya sarı safirler diffüzyon işlemine tabi tutularak canlı kırmızı veya turuncu renk elde edilir.

  İşlemin sonunda taş yeniden cilalanır. Taşın sentetik olup olmadığını anlamak için  kayan düzeyler “sliding plane” var mı kontrol etmek lazımdır.

  Taşın kırılma endeksi krom ince bir tabakaya konsantre olduğundan yüksek çıkabilir.

• Radyasyon: Bu metod renk çok kalıcı olmadığından çok kullanılmaz.

• Açık sarı taşlar koyultulur ( renk merkezlerini çoğaltarak)

• Pembe safirleri turuncu pembe yapılır.

• Diğerleri:

• Yüzeye ulaşan çatlak ve çukurların camla doldurulması. Monchu yakutlarının iç kısımlarındaki menekşe rengi ısı işlemi ile yok edilir bu sırada kullanılan flux (cam) çatlakları doldurur. Flux featherlarına benzer ama bunlar daima yüzeye ulaşır. Cam dolgular solucana benzer.

• Boyama, renksiz ve renkli “impregnation” (artifisyel reçine)

Translusent renksiz Geuda safirleri:

1300° potential asterism meydana gelir

1600° hızla soğutulur silk ve asterismi yok etmek için

1600° azaltarak ısıtma; mavi renk elde etmek için

1600° okside ederek ısıtma; mavi rengi yok etmek için

1800° uzun süreli ısıtma; Verneuil banding ve strain(?)

Mavi renk elde etmek için Ti2 & Fe

Isı işlemi + kimyasal bazı ilavelerle beraber yapıldığında diffuzyon meydana geliyor. Bu taşların değeri doğal taşların 10% değerinde.

Uzun süreyle ısıtıldığında ve TiO2 eklendiğinde asterism meydana geliyor.

Isı ve TiO2 ve/veya Fe2O3 = mavi renk Isı ve Cr2O3 veya NiO v.s = diğer renkler

Çatlakları doldurma: artifisyel camla (kuartz ve boraks) Monchu yakutlarında.

Radyasyon: bu işlem kalıcı değildir.

Boyama: Çatlakların boyayla doldurulması

İmpregnation

İşlemlerin tanımlanması:

Isı;

Isı işleminde görülen inklüzyonlar:

• birçok kristal kapanımlar

• negatif kristal

• likit tüy (yuvarlanmış görünüşlü)

• birtek solid mineral, kristal ısıtıldığı zaman basınç sebebiyle çatlaklara sebep olur (kahverengimsi, açık kahverengi) Işık aksettiği zaman gökkuşağı renkleri gösterir.

Safir

Kapanımların etrafında pamuğumsu görüntüler, erimiş veya patlamış solid kapanımlar, çatlamış likit kapanımlar, noktamsı ipek denen iğne kapanımlar, dağınık renk zonları, leke leke renk bantları (mavi), solid kapanımların etrafında yayılmış renk, cilalanmamış sintered yüzeyler ve erimiş fasetler.

Spektrum; çok zayıf veya  450 çizgisi yok. Sarıdan kahverengine; demir çizgileri namevcut

UV; Mavi;LW- turuncu reaksiyon görülmez SW- mat tebeşirimsi yeşil, sarımsı yeşil,

Sarıdan kahverengine; LW & SW; herhangibir görüntü yok.

Yakut ve safir

Kapanımların etrafında disk gibi çatlaklar, erimiş veya patlamış solid kapanımlar, çatlamış likit kapanımlar, noktamsı silk, solid kapanımların etrafında renk diffüzyonları, sintered yüzeyler. Kapanımlar en iyi darkfield ışıklandırma ile görülebilir.

UV; SW ekseri yakutta yamalı gibi mavi zonlar

Diffüzyon:

Yakut ve safirde

Renk diffüzyonu; rengin faset kenarlarında ve kuşakta toplandığını görürüz. Rengin leke leke olduğu ve bazı yerlerde mevzilendiği görülür. Rengin yüzeye ulaşan çatlaklardan sızmış olduğunu görürüz.

Star diffüzyonu; rutil iğneleri yüzeyde ince bir tabakada bulunur.

UV; SW; mavi taşlarda; tebeşirimsi sarımsı yeşil. muhtemelen yamalı gibi.

Doğal olmayan ıslağımsı bir görünüş sergiler. Faset kenarları ve kuşak işlem görmemiş taşa göre methilen iodide likitinde daha belirgindir.

Taşı likit içinde incelemek en doğru test şeklidir. Mikroskopta yüksek ısı işleminin belirtileri de gözlenebilir.

Tekrar taşı cila yaptığımız takdirde renginin açılıp yok olduğunu görebiliriz.

Yıldız çok keskin görünür.

Kırıkların doldurulması

Yüzey parlaklığındaki değişiklikler, cila transparanlık ve likit içinde incelendiğinde dolgu materyalinin ve evsahibi taşın sınırları arsında belirgin bir farklılık görülür. Dolgunun taşa değdiği yerde hava kabarcıkları olabilir.

Daima yüzeye ulaşan bir çatlak bulunur.

Dolgu materyalini taşın içindeki yüzeye ulaşan kristallerle ve doğal cam inklüzyonlarla karıştırmamak lazımdır.

Opal

Birleştirilmiş opaller; 

Opaller ekseri dublet veya triplet olarak piyasada bulunur. Dubletlerde ince bir opal tabakası koyu renkli bir parça taşa eklenir. Tripletlerde gene koyu bir renk parça taşla cam veya kuartz arasına ince bir opal konur. 

Resin, mumlama, veya yağlama;  bazı opaller bilhassa ateş opali zamanla çatlamaya uğrar. Bunu tamir etmeye veya önlemeye imkan yoktur ama çatlakları saklamak için yağlama yapılır. Çoğunlukla mumlama ve resin kullanılır.

Boyama; bazı mesameli beyaz opaller renk oyunlarının arkasında koyu bir renk oluşturmak için boyanır. Bu tip opaller daha iri tanecikli bir yapıya sahiptir. Boya bu taneciklerin etrafında toplanır. Bir de renk oyunlarını meydana getiren renkler yüzeye çok yakın görünür.

Beril

Isı; 250 ve 500ºC (bazen 700ºC) ısıda

• Yeşil berili mavimsi yeşilden maviye (Fe ile)

• Turuncu (somon rengi) berili pembeye (Mn ile)

Radyasyon;

• Çok açık renkleri koyu maviye, sarıyı koyu yeşile döndürerek Maxixe mavisi elde edilir. Koyu mavi, safire benzer bir mavi akuamarin taşın radyasyon işlemine tabi tutulduğunu gösterir. Renk uzun zaman kuvvetli ışık altında solar.

Diğer işlemler;

• Renksiz dolgu işlemi (çatlakları doldurmak) yağla, reçine veya mumla.

• Renkli dolgu, renksiz veya solgun renkli taşlara yapılır. Taş yeşil yağda bekletilir.

Diğer Taşlar

Turkuaz

Renksiz dolgu; bu yağ, mum veya plastik dolgu olarak yapılır.

Renkli dolgu

Renkli veya renksiz kaplama; daha evvelden yapılmış bir dolguyu korumak için yapılır.

Lapis Lazuli

Boyama; ekseri analin boyalar kullanılır.

Renkli dolgu

Renkli veya renksiz kaplama; daha evvelden yapılmış bir dolguyu korumak için yapılır.